საქართველო
Open Budget Survey Results
საზოგადოების მონაწილეობა
28
საბიუჯეტო ზედამხედველობა
82
გამჭვირვალობა
81
„ღია ბიუჯეტის კვლევა“ 2019
ბიუჯეტის შესახებ მთავრობის გადაწყვეტილებები - რა გადასახადები დააწესოს, რა მომსახურება მიაწოდოს და რა მოცულობის ვალი აიღოს - გავლენას ახდენს მოქალაქეთა თანასწორობასა და კეთილდღეობაზე, მათ შორის იმაზე, ექნება თუ არა საზოგადოების ყველაზე დაუცველ ჯგუფებს უკეთესად ცხოვრების შესაძლებლობა. ძალიან მნიშვნელოვანია, მთავრობამ საზოგადოების ინფორმირება და ჩართულობა უზრუნველყოს ისეთი გადაწყვეტილებების მიღებაში, რომლებიც მათ ცხოვრებაზე გავლენას ახდენს.
„ღია ბიუჯეტის კვლევა“ მსოფლიოში ერთადერთი დამოუკიდებელი, შედარებადი და ფაქტებზე დაფუძნებული კვლევითი ინსტრუმენტია, რომელიც საერთაშორისო დონეზე აღიარებულ კრიტერიუმებს იყენებს შემდეგი საკითხების შესაფასებლად: ცენტრალური მთავრობის ბიუჯეტის შესახებ ინფორმაციაზე საჯარო ხელმისაწვდომობა; საბიუჯეტო პროცესში საზოგადოების მონაწილეობის ფორმალური შესაძლებლობები; და საბიუჯეტო ზედამხედველობაზე პასუხისმგებელი ისეთ ინსტიტუტების როლი როგორიცაა პარლამენტი და სახელმწიფო აუდიტის სამსახური.
კვლევა ადგილობრივ სამოქალაქო საზოგადოებას ეხმარება, შეაფასოს საჯარო ფინანსების გამოყენება და რეკომენდაციები მიაწოდოს მთავრობას. „ღია ბიუჯეტის კვლევის“ წინამდებარე მე-7 რედაქცია 117 ქვეყანას მოიცავს.
„ღია ბიუჯეტის კვლევის“ ეს ნაწილი ზომავს იმ ინფორმაციაზე საჯარო ხელმისაწვდომობას, რომელიც შეეხება ცენტრალური მთავრობის მიერ საჯარო რესურსების მოზიდვას და ხარჯვას. კვლევა 109 თანაბარწონიანი ინდიკატორის გამოყენებით 8 მთავარი საბიუჯეტო დოკუმენტის ონლაინ ხელმისაწვდომობას, დროულ გამოქვეყნებასა და ინფორმაციის სრულყოფილებას შეისწავლის, რის საფუძველზეც ქვეყნებს 0-დან 100-მდე ქულით აფასებს. 61 ან მასზე მაღალი მიღებული ქულა იმას მიანიშნებს, რომ ქვეყანა საბიუჯეტო საკითხებზე ინფორმირებული საჯარო განხილვების მხარდასაჭერად საკმარის მასალას აქვეყნებს.
საქართველოს საბიუჯეტო გამჭვირვალობა სხვა ქვეყნებთან შედარებით
დროთა განმავლობაში როგორ იცვლებოდა საქართველოს „ღია ბიუჯეტის ინდექსის“ ქულა
საბიუჯეტო დოკუმენტების ხელმისაწვდომობა საქართველოში
| დოკუმენტი | 2010 | 2012 | 2015 | 2017 | 2019 |
|---|---|---|---|---|---|
| ქვეყნის ძირითადი მონაცემები და მიმართულებები | |||||
| სახელმწიფო ბიუჯეტის პროექტი | |||||
| სახელმწიფო ბიუჯეტის შესახებ მიღებული კანონი | |||||
| მოქალაქის საბიუჯეტო გზამკვლევი | |||||
| სახელმწიფო ბიუჯეტის კვარტალური შესრულების ანგარიშები | |||||
| სახელმწიფო ბიუჯეტის ექვსი თვის შესრულების ანგარიში | |||||
| სახელმწიფო ბიუჯეტის თორმეტი თვის შესრულების ანგარიში | |||||
| სახელმწიფო აუდიტის სამსახურის ანგარიში სახელმწიფო ბიუჯეტის შესრულების შესახებ |
რამდენად ყოვლისმომცველია საქართველოს მთავრობის მიერ გასაჯაროებული საბიუჯეტო დოკუმენტები?
| ძირითადი საბიუჯეტო დოკუმენტი | დოკუმენტის მიზანი და შინაარსი | შეფასებული ფისკალური წელი | დოკუმენტის შინაარსის შეფასების ქულა |
|---|---|---|---|
| ქვეყნის ძირითადი მონაცემები და მიმართულებები | ასაჯაროებს ფისკალური პოლიტიკის ზოგად პარამეტრებს ბიუჯეტის პროექტის წარდგენამდე; აყალიბებს მთავრობის ეკონომიკურ პროგნოზებს, სავარაუდო შემოსავლებს, ხარჯებსა და ვალს. | 2019 | 100 |
| სახელმწიფო ბიუჯეტის პროექტი | აღმასრულებელი ხელისუფლების მიერ საკანონმდებლო ორგანოში მისაღებად წარდგენილი დოკუმენტი, რომელშიც დეტალურადაა მოცემული შემოსავლის წყაროები, ასიგნებები, პოლიტიკის შემოთავაზებული ცვლილებები და სხვა ინფორმაცია, რომელიც საჭიროა ქვეყნის ფისკალური მდგომარეობის გასაგებად. | 2019 | 78 |
| სახელმწიფო ბიუჯეტის კანონი | საკანონმდებლო ორგანოს მიერ სახელმწიფო ბიუჯეტის შესახებ მიღებული კანონი. | 2019 | 100 |
| მოქალაქის საბიუჯეტო გზამკვლევი | სახელმწიფო ბიუჯეტის შესახებ კანონის ან მისი პროექტის უფრო მარტივად გასაგები და ნაკლებად ტექნიკური ვერსია, რომელიც განკუთვნილია საზოგადოების ინფორმირებისთვის. | 2019 | 58 |
| ბიუჯეტის კვარტალური შესრულების ანგარიშები | მოიცავს ინფორმაციას სამი თვის მანძილზე მიღებული შემოსავლების, გაწეული ხარჯებისა და აღებული ვალების შესახებ. | 2018 | 100 |
| ბიუჯეტის ექვსი თვის შესრულების ანგარიში | ბიუჯეტის ექვსი თვის შესრულების შესახებ ყოვლისმომცველი განახლებული ინფორმაცია, რომელიც მიმოიხილავს განახლებულ ეკონომიკურ პროგნოზებს. | 2018 | 52 |
| სახელმწიფო ბიუჯეტის თორმეტი თვის შესრულების ანგარიში | აღწერს მთავრობის ფინანსური ანგარიშების მდგომარეობას წლის ბოლოსთვის და, იდეალურ შემთხვევაში, აფასებს საბიუჯეტო პოლიტიკის მიზნების მიღწევის კუთხით არსებულ მდგომარეობას. | 2017 | 85 |
| სახელმწიფო აუდიტის სამსახურის ანგარიში სახელმწიფო ბიუჯეტის შესრულების შესახებ | სახელმწიფოს უმაღლესი აუდიტორული ორგანოს მიერ გამოქვეყნებული ანგარიში, რომელიც აფასებს მთავრობის წლიური ანგარიშების ხარისხსა და სისრულეს. | 2017 | 95 |
საქართველოს ბიუჯეტის გამჭვირვალობაში 2019 წელს მიღებული ქულა - 81 – 2017 წლის ქულასთან ახლოს არის.
რა მიგნებები ჰქონდა 2019 წლის „ღია ბიუჯეტის კვლევას“?
საქართველომ ბიუჯეტის შესახებ ინფორმაციაზე საჯარო ხელმისაწვდომობა გაზარდა:
რეკომენდაციები
ბიუჯეტის გამჭვირვალობის გასაუმჯობესებლად საქართველომ შემდეგი ქმედებები უნდა დაისახოს პრიორიტეტად:
მხოლოდ გამჭვირვალობა მმართველობის გასაუმჯობესებლად საკმარისი არ არის. საბიუჯეტო პროცესებში საზოგადოების მონაწილეობას შეუძლია იმ პოზიტიური შედეგების მაქსიმალურად გაუმჯობესება, რაც ბიუჯეტის გამჭვირვალობის ზრდასთან არის დაკავშირებული.
„ღია ბიუჯეტის კვლევის“ ფარგლებში იმის განსაზღვრაც ხდება, თუ რამდენად სთავაზობს მთავრობა საზოგადოებას საბიუჯეტო პროცესის სხვადასხვა ეტაპზე ჩართვის შესაძლებლობას. კვლევა 18 თანაბარწონიანი ინდიკატორის მეშვეობით აფასებს აღმასრულებელი ხელისუფლების, საკანონმდებლო ორგანოსა და უმაღლესი აუდიტორული ინსტიტუტის ამ კუთხით არსებულ პრაქტიკას. აღნიშნული ინდიკატორები „ფისკალური გამჭვირვალობის გლობალური ინიციატივის“ საზოგადოების მონაწილეობისა და ფისკალური პოლიტიკის პრინციპებთან
არის შესაბამისობაში და ქვეყნებს 0-დან 100-მდე ქულით აფასებს.
საბიუჯეტო პროცესებში საზოგადოების მონაწილეობის კუთხით საქართველოს 28 ქულა (100-დან) აქვს.
საქართველოს საზოგადოების მონაწილეობის ქულა სხვა ქვეყნებთან შედარებით
დამატებითი ინფორმაცია იხილეთ ამ ბმულზე
საბიუჯეტო პროცესში საზოგადოების მონაწილეობის შესაძლებლობები
(აღმასრულებელი ხელისუფლება)
(საკანონმდებლო ხელისუფლება)
(აღმასრულებელი ხელისუფლება)
(სახელმწიფო აუდიტის სამსახური)
რეკომენდაციები
საბიუჯეტო პროცესში საზოგადოების მონაწილეობის გასაზრდელად, საქართველოს ფინანსთა სამინისტრომ შემდეგი ნაბიჯების გადადგმა უნდა დაისახოს პრიორიტეტად:
„ღია ბიუჯეტის კვლევა“ ასევე ადგენს, თუ რამდენად შეუძლია საკანონმდებლო ორგანოს და უმაღლეს აუდიტორულ ინსტიტუტს ბიუჯეტზე ეფექტიანი ზედამხედველობის განხორციელება; თითოეული ქვეყანა 18 თანაბარწონიანი ინდიკატორის მეშვეობით 0-დან 100-მდე ქულით ფასდება. გარდა ამისა, კვლევა აგროვებს დამატებით ინფორმაციას დამოუკიდებელი ფისკალური ინსტიტუტების შესახებ (იხილეთ ჩანართი).
მთლიანობაში საქართველოს პარლამენტი და სახელმწიფო აუდიტის სამსახური საბიუჯეტო პროცესზე სათანადო ზედამხედველობას უზრუნველყოფს - ერთობლივი ქულა არის 82 (100-დან). თითოეული ინსტიტუტის ქმედებების ინდივიდუალური შეფასება ქვემოთ არის მოცემული:
საპარლამენტო ზედამხედველობა
ზედამხედველობა სახელმწიფო აუდიტის სამსახურის მხრიდან
სახელმწიფო აუდიტის სამსახურის დამოუკიდებლობის გასაზრდელად და ბიუჯეტზე ზედამხედველობის გასაუმჯობესებლად შემდეგი ნაბიჯების გადადგმა არის რეკომენდებული:
დამოუკიდებელი ფისკალური ინსტიტუტების დანერგვის მზარდი პრაქტიკა
საქართველოში დამოუკიდებელ ფისკალურ ინსტიტუტს პარლამენტის საბიუჯეტო ოფისი წარმოადგენს. მისი დამოუკიდებლობა კანონით არის განსაზღვრული და იგი საქართველოს პარლამენტის მიმართ არის ანგარიშვალდებული. აღნიშნული უწყება აქვეყნებს საკუთარ მაკროეკონომიკურ და ფისკალურ პროგნოზებს და ანგარიშობს ყველა ახლად შემოთავაზებული პოლიტიკის მოსალოდნელ ხარჯებს.
*საბიუჯეტო ზედამხედველობის ქულა არ მოიცავს დამოუკიდებელი ფისკალური ინსტიტუტების შეფასების ინდიკატორებს
მეთოდოლოგია
- 2019 წლის „ღია ბიუჯეტის კვლევა“ მხოლოდ 2018 წლის 31 დეკემბრამდე გამოქვეყნებულ დოკუმენტებს, მომხდარ მოვლენებს და განხორცილებულ საქმიანობას აფასებს.
- კვლევა ეფუძნება კითხვარს, რომელსაც ყოველ ქვეყანაში ავსებს ბიუჯეტის საკითხების დამოუკიდებელი ექსპერტი:
ბესო ნამჩავაძე
„საერთაშორისო გამჭვირვალობა - საქართველო“
დავით აღმაშენებლის გამზირი #61, თბილის, საქართველო
[email protected]
- კვლევის შედეგების გასამყარებლად შევსებული კითხვარის პროექტს, აგრეთვე, განიხილავს ანონიმი დამოუკიდებელი ექსპერტი და ქვეყნის ფინანსთა სამინისტროს წარმომადგენელი.