Հայաստանի Հանրապետություն
Open Budget Survey Results
Public Participation
6
Budget Oversight
50
Transparency
61
Open Budget Survey 2021
Կառավարության կողմից բյուջեի մասով կայացվող որոշումները՝ ինչ հարկեր գանձել, ինչ ծառայություններ մատուցել և որքան պարտք վերցնել, կարևոր հետևանքներ ունեն հասարակության բոլոր անդամների համար: Երբ կառավարությունները հանրությանը տրամադրում են տեղեկատվություն և իմաստալից ուղիներ վերը նշված որոշումներում ներգրավվելու համար, մենք կարողանում ենք ավելի արդյունավետորեն ապահովել, որ հանրային միջոցների ծախսվեն հանրային շահերիհամար։
Բաց բյուջեի հետազոտությունը (ԲԲՀ) աշխարհի միակ անկախ, համեմատական և փաստահեն հետազոտական գործիքն է, որտեղ կիրառվում են միջազգայնորեն ընդունված չափանիշներ գնահատելու համար պետական բյուջեի մասին տեղեկատվության հանրային հասանելիությունը, հանրության համար պետական բյուջեին առնչվող բյուջետային գործընթացին մասնակցելու՝ օրենքով սահմանված հնարավորությունները, և բյուջետային վերահսկողության ինստիտուտների, այն է, օրենսդիր և ազգային հաշվեքննիչ մարմինների, դերը։
Հետազոտությունը օգնում է տեղական քաղաքացիական հասարակությանը գնահատել և կառավարության հետ քննարկել հանրային միջոցների հաշվետվությունները և այդ միջոցների օգտագործման հարցերը: ԲԲՀ-ի այս 8-րդ հրատարակությունն ընդգրկում է 120 երկիր:
ԲԲՀ-ի այս մասը չափում է այն տեղեկատվության հանրային հասանելիությունը, որը վերաբերում է կառավարության կողմից հանրային ռեսուրսների հավաքագրմանն ու ծախսմանը: Այն գնահատում է ութ հիմնական բյուջետային փաստաթղթերի առցանց հասանելիությունը, արդիականությունը (ժամանակին հրապարակումը) և համապարփակությունը ՝ օգտագործելով 109 հավասար վիճակագրական քաշ ունեցողցուցիչներ,և գնահատում է յուրաքանչյուր երկիրը 0-ից 100 սանդղակով: Թափանցիկության 61 կամ ավելի գնահատականը ցույց է տալիս, որ երկիրը, ամենայն հավանականությամբ, բավականաչափ նյութ է հրապարակում՝ աջակցելու բյուջեի մասին տեղեկացված հանրային բանավեճին:
Թափանցիկությունը Հայաստանում՝ այլ երկրների համեմատ
Բյուջետային փաստաթղթերի հանրային հասանելիությունը Հայաստանում
| Փաստաթուղթ | 2021 |
|---|---|
| Նախաբյուջետային ուղերձ | |
| Գործադիրի բյուջետային առաջարկ (պետական բյուջեի նախագիծ) | |
| Հաստատված բյուջե | |
| Քաղաքացու բյուջե | |
| Եռամսյակային կատարման հաշվետվություններ | |
| Կիսամյակային հաշվետվություն | |
| Պետական բյուջեի կատարման Տարեկան հաշվետվություն | |
| Պետական բյուջեի կատարման վերաբերյալ Հաշվեքննիչ պալատի եզրակացություն |
Որքանո՞վ է համապարփակ բյուջետային առանցքային փաստաթղթերի բովանդակությունը, որոնք Հայաստանում հասանելի են հանրությանը:
| Հիմնական բյուջետային փաստաթուղթ | Փաստաթղթի նպատակը և բովանդակությունը | Գնահատման բյուջետային տարին | Փաստաթղթի բովանդակության գնահատականը |
|---|---|---|---|
| Նախաբ յուջետային ուղերձ | Ներկայացնում է հարկաբյուջետային քաղաքականության ընդհանուր պարամետրերը նախքան բյուջեի նախագծի ներկայացումը, ընդհանուր գծերով տալիս է կառավարության տնտեսական կանխատեսումները, ակնկալվող եկամուտները, ծախսերը և պարտքը | 2021 | 100 |
| Գործադիրի բյուջետային առաջարկ (պետական բյուջեի նախագիծ) | Գործադիրի կողմից ներկայացվում է օրենսդիր մարմնին հաստատման, մանրամասնում է եկամուտների աղբյուրները, հատկացումները նախարարություններին, առաջարկվող քաղաքականության փոփոխությունները, և երկրի ֆինանսական վիճակը հասկանալու համար կարևոր այլ տեղեկություններ | 2021 | 63 |
| Հաստատված բյուջե | Օրենսդիր մարմնի կողմից հաստատված բյուջեն | 2021 | 89 |
| Քաղաքացու բյուջե | Պետական բյուջեի նախագծի կամ Հաստատված բյուջեի ավելի պարզ և պակաս տեխնիկական տարբերակը, որը նախատեսված է հանրությանը պետական բյուջեի վերաբերյալ հիմնական տեղեկությունները փոխանցելու համար | 2020 | Published Late |
| Եռամսյակային կատարման հաշվետվություններ | Ներառում է տեղեկատվություն տարբեր ժամանակահատվածների ընթացքում փաստացի հավաքագրված եկամուտների, փաստացի կատարված ծախսեր և առաջացած պարտքերիը Վերաբերյալ. հրապարակվում է եռամսյակային կամ ամսական պարբերականությամբ | 2020 | 85 |
| Կիսամյակային հաշվետվություն | յուջետային տարվա կեսին բյուջեի կատարման համապարփակ գնահատում․ ներառում է տնտեսական կանխատեսումների գնահատում և բյուջետային վերջնական արդյունքների թարմացված կանխատեսում. | 2020 | Not Produced |
| Պետական բյուջեի կատարման տարեկան հաշվետվություն | Նկարագրում է կառավարության ֆինանսական վիճակը բյուջետային տարվա վերջում, և լավագույն դեպքում, գնահատում է քաղաքական նպատակներին հասնելու հարցում ձեռք բերվածառաջընթացը | 2019 | 74 |
| Պետական բյուջեի կատարման տարեկան հաշվետվության վերաբերյալ Հաշվեքննիչ պալատի եզրակացություն | Մշակվում է բարձրագույն հաշվեքննիչ հաստատության կողմից․ փաստաթղթում քննվում է կառավարության տարեվերջյան ֆինանսների հավաստիությունը և ամբողջականությունը | 2019 | 48 |
Առաջարկություններ
Բյուջեի թափանցիկությունը բարելավելու համար Հայաստանը պետք է առաջնահերթություն տա հետևյալ գործողություններին
ԲԲՀ-ը գնահատում է հանրությանը բյուջետային գործընթացի տարբեր փուլերում բովանդակալից մասնակցությունն ապահովող օրենքով և այլ իրավական ակտերով սահմանված հնարավորությունները: Այն ուսումնասիրում է կառավարության գործադիր, օրենսդիր և բարձրագույն հաշվեքննիչ հաստատության գործելակերպը՝ օգտագործելով 18 վիճակագրական հավասար կշիռ ունեցող ցուցիչներ, որոնք համահունչ են հարկաբյուջետային քաղաքականությանը հանրային մասնակցության գլոբալ նախաձեռնության սկզբունքներին (Principles of Public Participation in Fiscal Policies ) և գնահատում է յուրաքանչյուր երկիր 0-100 սանդղակով:
Հանրային մասնակցության ոլորտում Հայաստանն ունի 66 միավոր (100 միավորից)։
Հանրային մասնակցությունը Հայաստանում՝ այլ երկրների համեմատ
Լրացուցիչ տեղեկությունների համար տե՛ս here հանրության մասնակցության նորարարական գործելակերպերն ամբողջ աշխարհում:
Բյուջետային գործընթացին հանրության մասնակցության հնարավորությունների ծավալը
(գործադիր)
(օրենսդիր)
(գործադիր)
(բարձրագույն հաշվեքննիչ հաստատություն)
Առաջարկություններ
Բյուջետային գործընթացում հանրային մասնակցության հետագա ամրապնդման համար՝ Հայաստանի Հանրապետության ֆինանսների նախարարությունը պետք է առաջնահերթություն տա հետևյալ գործողություններին:
Հայաստանի Հանրապետության Ազգային ժողովը (ԱԺ) հաստատել է տարեկան բյուջեի հաստատմանն առնչվող հայտերը, սակայն պետք է առաջնահերթություն տա նաև հետևյալ գործողություններին:
Հայաստանի Հանրապետության Հաշվեքննիչ պալատը բյուջետային գործընթացում հանրային մասնակցությունը բարելավելու համար պետք է առաջնահերթություն տա հետևյալ գործողություններին:
ԲԲՀ-ն ուսումնասիրում է նաև օրենսդիր մարմինների և բարձրագույն հաշվեքննիչ հաստատությունների դերը բյուջետային գործընթացում և նրանց կողմից այդ գործընթացի նկատմամբ վերահսկողության աստիճանը։ Յուրաքանչյուր երկիր գնահատվում է 0-ից 100 սանդղակով՝ հիմնված 18 հավասար վիճակագրական կշիռ ունեցող ցուցանիշների վրա: Բացի այդ, հետազոտությունը լրացուցիչ տեղեկություն է հավաքում անկախ ֆիսկալ հաստատությունների վերաբերյալ (տե՛ս Ներդիրը):
Հայաստանի օրենսդիր մարմինը և բարձրագույն հաշվեքննիչ հաստատությունը միասին ապահովում են բյուջետային գործընթացի նկատմամբ սահմանափակ վերահսկողություն՝ ստանալով վերահսկողության համար 50 բաղադրյալ միավոր (100-ից): Առանձին վերցրած՝ յուրաքանչյուր հաստատության վերահսկողության աստիճանը ներկայացված է ստորև.
Օրենսդրական վերահսկողություն
Հաշվեքննիչ վերահսկողություն
Առաջարկություններ
ՀՀ Ազգային ժողովը ապահովում է պատշաճ վերահսկողություն բյուջեի ցիկլի պլանավորման փուլում և թույլ վերահսկողություն՝ կատարման փուլում: Վերահսկողությունը բարելավելու համար՝ պետք է առաջնահերթ լինեն հետևյալ գործողությունները.
Իր անկախությունն ամրապնդելու և աուդիտորական վերահսկողությունը բարելավելու նպատակով Հայաստանի Հանրապետության հաշվեքննիչ պալատին առաջարկվում են հետևյալ գործողությունները.
Անկախ ֆիսկալ հաստատությունների ստեղծման ձևավորվող գործելակերպը
Հայաստանը չունի անկախ հարկաբյուջետային հաստատություն (ԱՀՀ): ԱՀՀ-ները գնալով ավելի են ճանաչվում որպես բյուջետային գործընթացի ընթացքում գործադիրին և/կամ խորհրդարանին արժեքավոր անկախ և անկողմնակալ տեղեկատվություն տրամադրողներ:
*Այս ցուցանիշները *չեն* գնահատվում բաց բյուջեի հետազոտության մեջ:
Methodology
2021թ․ ԲԲՀ-ում գնահատվել են միայն այն փաստաթղթերը, որոնք հրապարակվել են մինչև 2020 թվականի դեկտեմբերի 31-ը և մինչ այդ ժամկետը տեղի ունեցած իրադարձությունները, գործունեությունը կամ զարգացումները։:
Հետազոտությունը հիմնված է յուրաքանչյուր երկրում անկախ բյուջետային փորձագետի կողմից լրացված հարցաշարի վրա.
Վարուժան Հոկտանյան, Սոնա Այվազյան
Թրանսփարենսի Ինթերնեշնլ հակակոռուպցիոն կենտրոն հասարակական կազմակերպություն
[email protected]; [email protected]
Հետազոտության արդյունքների ստուգման նպատակով յուրաքանչյուր երկրի լրացված հարցաշարի նախագիծն այնուհետև գրախոսվումվում է անանուն անկախ փորձագետի կողմից, ինչպես նաև, Հայաստանի պարագայում, ՀՀ ֆինանսների նախարարության ներկայացուցչի կողմից։.