Северна Македонија
Open Budget Survey Results
Учество на јавноста
7
Надзор над Буџетот
54
Транспарентност
35
Истражување Oтворени Буџети 2023
Одлуките за националниот Буџет - какви даноци да се наплаќаат, какви јавни услуги да се обезбедат и колкав долг да се превземе - влијаат на благосостојбата на граѓаните. Клучно е владите да ја информираат и вклучат јавноста за овие витални одлуки кои влијаат врз нивните животи и на тој начин да се осигура трошењето на јавни средства да биде во име на јавниот интерес.
Анкетата за Oтворен Bуџет (Open Budget Survey- OBS) е единствениот независен, компаративен и врз основа на факти базиран инструмент за истражување кој користи меѓународно прифатени критериуми за проценка на пристапот на јавноста до информациите за Буџетот на централната власт; формални можности јавноста да учествува во процесот на донесување на националниот буџет; и улогата на институциите во надзорот на Буџетот, како што е законодавната власт и ревизијата на буџетскиот процес.
Истражувањето му помага на граѓанско општество да направи проценка и да ја советува Владата во врска со известувањето кон јавноста и за употребата на јавните средства. Ова деветто издание на OBS опфаќа 125 земји.
Country Specific Assessments
Овој дел од OBS го мери пристапот на јавноста до информации за тоа како централната власт ги собира и троши јавните ресурси. Тој ја проценува достапноста на интернет, навременоста и сеопфатноста на осум клучни
буџетски документи со употреба на 109 еднакво пондерирани индикатори и ја оценува секоја земја на скала од 0 до 100. Резултатот за транспарентност од 61
или погоре укажува дека една земја веројатно објавува доволно материјал за поддршка на информирана јавна расправа за Буџетот.
Транспарентноста на Северна Македонија споредена со другите земји
Како се менуваше транспарентноста на Северна Македонија со текот на времето?
Јавна достапност на буџетските документи во Северна Македонија
| Документ | 2012 | 2015 | 2017 | 2019 | 2021 | 2023 |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Предбуџетска изјава | ||||||
| Предлог буџет | ||||||
| Усвоен буџет | ||||||
| Граѓански буџет | ||||||
| Месечни извештаи | ||||||
| Полугодишен извештај | ||||||
| Завршна сметка | ||||||
| Ревизорски извештај |
Колку е целосна содржината на клучните буџетски документи кои се објавуваат во Северна Македонија?
| Клучни буџетски документи | Цел и содржина на документот | Фискална година која се оценува | Резултат за содржина на документ |
|---|---|---|---|
| Пред- буџетска изјава | Ги обелоденува широките параметри на фискалната политика пред Предлог буџетот; дава преглед на економската прогноза на Владата, предвидените приходи, расходи и долгови. | 2023 | За внатрешни потреби |
| Предлог буџет | Доставено од извршната власт до законодавниот дом за одобрување; детално ги прикажува изворите на приход, алокацијата за министерствата, предложените измени на политиките и други информации важни за подобро разбирање на фискалната состојба на земјата. | 2023 | 32 |
| Усвоен буџет | Буџетот одобрен од законодавниот дом. | 2023 | 95 |
| Граѓански буџет | Поедноставена и помалку техничка верзија на Предлог буџетот или Усвоениот буџет, дизајниран да ги пренесе клучните информации до јавноста. | 2023 | Not Produced |
| Месечни извештаи | Вклучува информации за собраните приходи, реалните расходи и направениот долг во различни интервали; се издаваат квартално или месечно. | 2022 | 41 |
| Полу- годишен извештај | Сеопфатно ажурирање за спроведувањето на Буџетот заклучно со средината на фискалната година; вклучува преглед на економски претпоставки и ажурирана прогноза на исходите од Буџетот. | 2022 | Не е изготвен |
| Завршна сметка | Ја опишува состојбата со сметките на Владата на крајот на фискалната година и, идеално, проценка на напредокот во постигнувањето на целите на буџетската политика. | 2021 | 52 |
| Ревизорски извештај | Издаден од врховната ревизорска институција, овој документ ја испитува здравоста и комплетноста на Завршната сметка. | 2021 | 62 |
Резултатот за транспарентност на Северна Македонија од 35 во OBS 2023 е близу до резултат во 2021 година.
Што се смени во OBS 2023?
Северна Македонија ја намали достапноста на буџетските информации преку:
Препораки
Северна Македонија треба да даде приоритет на следниве активности за подобрување на буџетската транспарентност:
OBS, исто така, ги проценува формалните можности понудени на јавноста за значајно учество во различни фази на буџетскиот процес. Ги испитува практиките на извршната власт, законодавниот дом и врховната
институција за ревизија (ДЗР) со употреба на 18 еднакви пондерирани индикатори, усогласени со Глобалната иницијатива за Принципите на фискална транспарентност на учество на јавноста во фискалните политики и ја оценува секоја земја на скала од 0 до 100. https:// fiscaltransparency.net/public-participation-principles-and-guide/
Северна Македонија има оценка 7 (од 100) за учество на јавноста.
Учеството на јавноста во Северна Македонија во споредба со другите земји
За повеќе информации, за иновативни практики на учество на јавноста ширум светот погледнете овде: https://fiscaltransparency.net/casestudies/
Опсег на можности за учество на јавноста во буџетски процес
(извршна власт)
(законодавна власт)
(извршна власт)
(врховна ревизорска институција)
Препораки
За понатамошно зајакнување на учеството на јавноста во буџетскиотпроцес, Министерството за финансии на Република Северна Македонија треба да даде приоритет на следниве активности:
Собранието на Република Северна Македонија треба да даде приоритет на следниве активности:
Државниот завод за ревизија на Република Северна Македонија има воспоставено механизми за јавноста да може да учествува во подготовката на годишната програма преку доставување на предлози за ревизија.
OBS исто така ја испитува улогата која Законодавниот дом и врховните институции за ревизија (ДЗР) ја имаат во буџетскиот процес и степенот до кој тие обезбедуваат надзор; секоја земја се оценува на скала од 0 до 100 врз основа на 18 еднакво пондерирани индикатори. Покрај тоа, истражувањето собира дополнителни информации за независни фискални институции (види во прозорецот подолу).
Законодавната власт и врховната ревизорска институција на Северна Македонија, заедно, обезбедуваат ограничен надзор за време на буџетскиот процес, со средна оцена на надзорот 54 (од 100). Разгледувано индивидуално, обемот на надзорот на секоја институција е прикажан подолу:
Надзор на законодавната власт
Надзор на ревизорската институција
Препораки
Собранието обезбедува ограничен надзор во текот на фазата на планирање на буџетскиот циклус и слаб надзор во текот на фазата на спроведување. За подобрување на надзорот, треба да се даде приоритет на следниве активности:
месеци пред почетокот на буџетската година.
во текот на годината и јавно да ги објавуваат извештаи со нивните наоди.
консултиран пред извршната власт да потроши било какви неочекувани
приходи.
За зајакнување на независноста и подобрување на надзорот од страна на Државниот завод за ревизија, се препорачуваат следниве активности:
Новите практики за воспоставување независни фискални институции
Новите практики за воспоставување независни фискални институции Македонија нема независна фискална институција. Таков тип на институции се повеќе се препознаваат како вредни независни и непартиски даватели на информации до извршната и законодавната власт за време на буџетскиот процес.
* Овие индикатори *не* се оценуваат во Анкетата за отворен буџет
Методологија
Марјан Николов
Центар за економски анализи (ЦЕА)
[email protected]; http://www.cea.org.mk